Case: Młodzieżowa rada gminy po konsultacjach z młodzieżą z gminy chciała zwrócić się do wójta z pytaniami dot. nurtujących kwestii dla młodzieży (oświetlenia przejść dla pieszych, naprawy chodnika obok szkoły czy renowacji boiska szkolnego) w trakcie sesji młodzieżowej rady. Wójt nie pojawił się jednak na sesji. Wobec powyższego prezydium młodzieżowej rady zdecydowało się udać na sesję rady gminy i tam zapytać wójta o powyższe kwestie. Niestety młodzieżowi radni nie zostali wpuszczeni na obrady.

Co zrobić w tej sytuacji?

Odpowiedź IREPSO:

Zajmując się kwestią dot. udziału młodzieżowych radnych w sesji rady gminy to sesje tego gremium są jawne i dostępne dla wszystkich obywateli. Zgodnie z art. 61 Konstytucji, każdy ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej, w tym oczywiście organów samorządu terytorialnego. W zakres uprawnień obywateli wchodzi zarówno wstęp na posiedzenia kolegialnych organów pochodzących z powszechnych wyborów (rady gminy czy powiatu), możliwość filmowania czy nagrywania dźwięku z takich zebrań, jak również dostęp do wszelkich dokumentów, sprawozdań i protokołów z ich obrad. Nikt nie musi przy tym uzasadnić powodów, dla których chce uzyskać takie informacje. Powyższa regulacja znajduje się również w art. 11b ustawy o samorządzie gminnym.

Odmiennie kształtuje się jednak kwestia zabrania głosu podczas obrad rady gminy. Zgodnie z art. 19 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym oraz analogicznych przepisów dwóch pozostałych samorządowych ustaw ustrojowych, zadaniem przewodniczącego jest organizacja prac rady oraz prowadzenie jej obrad. Biorąc pod uwagę brzmienie tego przepisu jasno wynika, że przewodniczący posiada wyłączne prawo do uzasadnionego udzielenia bądź odmowy udzielenia głosu komukolwiek, niezależnie od tego, czy wykonuje mandat radnego w danej jednostce, czy też nie. Musi oczywiście w tym zakresie przestrzegać ograniczeń nałożonych przez statut. Statut powinien zatem określać zasady, które muszą spełnić mieszkańcy, aby zabrać głos na sesji. Co ważne,  art. 19 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym nie może być podstawą do wprowadzenia w statucie generalnego zakazu wypowiadania się przez osoby niebędące radnymi.

Podsumowując więc, odmowa dostępu mieszkańcom do miejsca obrad rady jest niedopuszczalna, natomiast młodzieżowi radni mogliby zostać niedopuszczeni do głosu, jeżeli statut stanowiłby, że np. nie zgłosiły uprzednio tematu swojego wystąpienia.

W kwestii zwrócenia się oficjalnego zwrócenia się młodzieżowej rady z zapytaniem do organu gminy, obecnie droga do tego jest prosta – na podstawie art. 5b ust. 7 ustawy o samorządzie gminnym: ,,W sprawach dotyczących gminy młodzieżowa rada gminy może kierować zapytania lub wnioski w formie uchwały. Uchwała powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem oraz wynikające z niej pytania. Wójt lub osoba przez niego wyznaczona są obowiązani udzielić odpowiedzi na piśmie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania uchwały.”. Zatem MRM może ,,zapytać się” o te kwestie w formie uchwały i wójt czy osoba przez niego upoważniona mają obowiązek odpowiedzieć na nie. Niestety problem pojawia się z egzekwowaniem tego obowiązku u organu wykonawczego. Jak wskazuje orzecznictwo w tym zakresie: ,,Nie można złożyć skargi do sądu administracyjnego na bezczynności w zakresie braku odpowiedzi organu lub niepełnej odpowiedzi na zapytanie np. radnego, bowiem odpowiedź na zapytania radnego, ma jedynie walor informacyjny i w swej treści nie przyznaje adresatowi uprawnień i nie nakłada na niego żadnych obowiązków. Odpowiedź na zapytanie radnego nie stanowi czynności z zakresu administracji publicznej podlegającej zaskarżeniu do sądu administracyjnego”. Powyższe rozważania sądu są jednak wywodem dot. zapytania pojedynczego radnego, a nie całego organu. Implikuje to kolejny problem tej regulacji – braku możliwości złożenia zapytania czy interpelacji indywidualnie poszczególnym radnym.

Zatem w aspekcie wniosków w zakresie udzielenia informacji przez organy jednostek samorządu terytorialnego sugeruje się aktywność ustawodawcy i wprowadzenie trzech kluczowych zmian, które dawałyby młodzieżowym radom realne narzędzie w postaci zapytań czy wniosków:

  • przyznanie prawa do występowania z zapytaniem/interpelacjami również indywidualnie młodzieżowym radnym
  • wprowadzenie pewnej procedury, która miałaby zastosowanie w przypadku nieudzielenia przez organ odpowiedzi w wyznaczonym terminie, mając na uwadze stanowisko sądów administracyjnych w zakresie obecnego stanu prawnego
  • obowiązek podawania treści zapytań radnych oraz udzielonych im odpowiedzi do publicznej wiadomości poprzez niezwłoczną publikację w Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej danej jednostki samorządu terytorialnego, oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty.