Charakterystyka zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania to duża grupa trudności związanych z przyjmowaniem pożywienia, nieodpowiednią masą ciała lub nieprawidłowym postrzeganiem go. Najlepiej scharakteryzowanymi jednostkami chorobowymi w tej grupie są anoreksja psychiczna, bulimia psychiczna i zaburzenie z napadami objadania się. Osoba cierpiąca na anoreksję ma zaburzony obraz własnego ciała, silny lękiem przed przybraniem na wadze i podejmuje działania, które mają zahamować przyrost masy ciała (np. ogranicza przyjmowanie pokarmów, wywołuje wymioty lub podejmuje intensywne ćwiczenia). Bulimia, z kolei, to zaburzenie cechujące się napadami objadania, którym towarzyszą zachowania kompensacyjne (np. wywoływanie wymiotów czy nadmierne ćwiczenia). Natomiast zaburzenie z napadami objadania się polega na powtarzających się epizodach objadania (spożywania zdecydowanie za dużej ilości jedzenia w relatywnie krótkim czasie), którym towarzyszy poczucie utraty kontroli.

Niebezpieczeństwo tej grupy zaburzeń polega na tym, że ich obecność wiąże się z wieloma problemami zagrażającymi nie tylko zdrowiu, ale i życiu. U osób dotkniętych problemami związanymi z odżywianiem zwiększone jest ryzyko współwystępowania innych chorób psychicznych i ujawniania się towarzyszących komplikacji medycznych. W grupie ludzi cierpiących na zaburzenia odżywiania znacząco podwyższony jest również wskaźnik śmiertelności, co świadczy o tym, że są one zagrażające dla ludzkiego życia. Jeśli chodzi o rozpowszechnienie tego typu zaburzeń, według przeglądu badań z lat 2000-2018, cierpi na nie około 8% kobiet i 2% mężczyzn, przy czym problemy z odżywianiem u znacznej części z nich rozpoczynają się już w adolescencji. Ponadto, jak donosi niedawno przeprowadzone fińskie badanie, jedna na sześć młodych kobiet i jeden na czterdziestu młodych mężczyzn cierpi na zaburzenia odżywiania. Jak więc widać, tego typu trudności dotykają w szczególności młode kobiety, pociągając za sobą szereg powikłań i negatywnych skutków zdrowotnych.

Pandemia koronawirusa a zaburzenia odżywiania

Pandemia koronawirusa znacząco wpłynęła na spadek kondycji psychicznej młodych osób, w tym na pojawianie się lub pogłębienie już zdiagnozowanych zaburzeń odżywiania. Jak donoszą badania, globalna epidemia wpłynęła na podejście ludzi do pożywienia w ogóle oraz wzmożyła rozpamiętywanie pojawiających się epizodów zaburzonego jedzenia. Nie sposób stworzyć okoliczności, które w większym stopniu niż pandemia, sprzyjałyby pojawianiu się problemów żywieniowych. Ograniczenia w poruszaniu (skutkujące utrudnionym angażowaniem się w aktywności sportowe) izolacja społeczna (często prowadząca do poczucia samotności), wzmożone skupienie na jedzeniu podczas ciągłego przebywania w domu, nacisk na ćwiczenia fizyczne i utratę wagi widoczny w mediach społecznościowych, a przy tym zdezorganizowanie typowego rytmu dnia oraz ograniczony dostęp do pomocy specjalistów – to tylko kilka czynników ryzyka zaburzeń odżywiania wywołanych wprowadzeniem stanu wyjątkowego.

W jednym z amerykańskich badań naukowcy postanowili dokładniej przyjrzeć się czynnikom, które mają potencjalny wpływ na zaburzone odżywianie młodych podczas pandemii SARS-Cov-2. Z jednej strony okazało się, że rozpowszechnienie trudności z jedzeniem podczas pandemii nie różni się znacząco od tego sprzed czasów koronawirusa. Z drugiej jednak strony, badanie ujawniło najczęstsze zmiany w obszarze nawyków żywieniowych, związane z pandemią. Wybuch Covid-19 spowodował rozwój takich zachowań jak bezmyślne jedzenie i podjadanie oraz wzmożone lub obniżone przyjmowanie posiłków. Jak pokazało badanie, jedzenie bez zastanowienia oraz podjadanie były najczęstszymi (17% badanych) zakłóceniami w odżywianiu. Respondenci deklarowali, że wzmożone jedzenie spowodowane jest nudą, a podjadanie – brakiem apetytu na pełen posiłek w trakcie dnia. Przykładem żywienia się przekąskami może być wypowiedź pewnej kobiety: „Dużo więcej podjadam. Nie jem regularnie, jak przed pandemią. Zazwyczaj sięgam po posiłek raz dziennie, a potem po prostu podjadam pracując z domu”. Drugim najczęstszym problemem w żywieniu okazało się jedzenie zbyt dużych ilości (10,4% badanych). Tendencję do przejadania się dobrze ilustruje wypowiedź młodej kobiety: „Kupuję bardzo dużo niezdrowego jedzenia, bo po prostu objadam się z nudów. Nie ćwiczę. Jestem ciągle zmęczona”. Omawiane badanie ujawniło również, że wpływ na pojawianie się problemów z odżywianiem wśród młodych mają: nieumiejętne zarządzanie stresem, napięcie psychologiczne, problemy finansowe (wpływające na rodzaj i ilość kupowanego jedzenia) oraz zaburzenia w rytmie dnia związane z pandemią Covid-19. Na powyższym przykładzie widać, że obecna sytuacja może przyczyniać się do wzrostu niestandardowych zaburzeń odżywiania, takich jak przejadanie się, czy podjadanie i rozregulowane żywienie.

Kolejne amerykańskie badanie wykazało wzrost przyjęć młodych osób na oddziały psychiatryczne zajmujące się leczeniem zaburzeń odżywiania w czasie światowej epidemii, w porównaniu z sytuacją przed-pandemiczną. W jeszcze innej, australijskiej publikacji, stwierdzono wzrost przyjęć i hospitalizacji pacjentów zmagających się z anoreksją poniżej 16 roku życia w czasie pandemii. Omawiane wyniki odzwierciedlają rosnące, podczas trwania epidemii, zapotrzebowanie na pomoc psychologiczną w obszarze problemów z żywieniem.

Podsumowanie i rekomendacje

Dokonany tu przegląd zagranicznych badań wskazuje na potrzebę przeprowadzenia podobnych eksploracji na próbie młodzieży polskiej. Okoliczności związane z koronawirusem dotykają młodzież na całym świecie powodując, że młodzi dużo więcej czasu spędzają w domu (co jest nienaturalnym stanem rzeczy), odczuwają w związku z tym większy stres, ich rytm dnia jest rozregulowany, bardziej się nudzą, a przede wszystkim mają ograniczony dostęp do realnego wsparcia i pomocy w zdrowym radzeniu sobie z zaistniałą sytuacją. Wszystkie te czynniki mogą prowadzić do rozwijania się u młodzieży zaburzeń odżywiania, z którymi trudno jest im sobie poradzić, a które mogą prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. W związku z tak realnym i w wielu przypadkach, niebezpiecznym, problemem warto jest podjąć konkretne działania. Program radzenia sobie z zaburzeniami odżywiania powinien rozpocząć się od odpowiednich badań. Ponadto, warto byłoby opracować nowe podejścia do ich leczenia, dopasowane do obecnej rzeczywistości. Co więcej, rodzice, nauczyciele oraz eksperci zdrowotni powinni być edukowani w zakresie żywności, utrzymywania odpowiedniej masy ciała, możliwości posiadania zdeformowanego obrazu ciała przez młodych oraz w obszarze symptomów sygnalizujących trudności z jedzeniem. Jedynie trafnie zaprojektowane działania mogą pomóc młodzieży, która coraz częściej w związku z pandemią, zmaga się z zaburzeniami odżywiania.

Literatura cytowana

GALMICHE, Marie, et al. Prevalence of eating disorders over the 2000–2018 period: a systematic literature review. The American journal of clinical nutrition, 2019, 109.5: 1402-1413.

HARIPERSAD, Yasheer Venay, et al. Outbreak of anorexia nervosa admissions during the COVID-19 pandemic. Archives of Disease in Childhood, 2021, 106.3: e15-e15.

LIN, Jessica A., et al. The Impact of the COVID-19 pandemic on the number of adolescents/young adults seeking eating disorder-related care. Journal of Adolescent Health, 2021, 69.4: 660-663.

SILÉN, Yasmina, et al. Detection, treatment, and course of eating disorders in Finland: A population‐based study of adolescent and young adult females and males. European Eating Disorders Review, 2021.

SIMONE, Melissa, et al. Disordered eating in a population‐based sample of young adults during the COVID‐19 outbreak. International Journal of Eating Disorders, 2021.

SOLMI, Francesca; DOWNS, James L.; NICHOLLS, Dasha E. COVID-19 and eating disorders in young people. The Lancet Child & Adolescent Health, 2021, 5.5: 316-318.